The Mirror of Manipur || Fast, Factual and Fearless.

CorCom describes Haipou Jadonang as precious son of Manipur

Haipou Jadonang
0

As a mark of respect to  Haipou Jadonang  on his 91st  Martyrdom Day, the conglomeration of proscribed Manipur militant outfits on Saturday (27th August 2022) issued a statement offering revolutionary salute to him.

TFM Desk

Ahead of the 91st Martyrdom Day of Haipou Jadonang, which falls on 29th August 2022, CorCom, a conglomeration of proscribed Manipur militant outfits, on Saturday described him as a precious son of Manipur, who had fought for independence against the colonial British empire. As a mark of respect to the departed freedom fighter, CorCom on Saturday (27th August 2022) issued a statement offering revolutionary salute to him.

The excerpt of the statement which was issued in Manipur:

Ngasigi Manipur (Kangleipak) chahi 2000 henba ningtambagi ayiba puwari leiraklaba ( ayiba oina leitaba puwaridana chahi 5000 hellaba) matungda leibaksigi ahanba oina amadi malemgi leibaksing-gi mangda lemjaningai oiba mawongda Loiyumba Ningthougi haktak 12 suba chahichada Loiyumba Shinyen kouba ayiba Constitution chatnaba houkhi, haina CorCom gi warhol asina hairi.

Corcom gi warolgi matung inaa, anganba matamdagi lamdam asi kanagisu meekha pondana ningtamba leibak ama oina leirakle haibasi British ka tounakhiba Anglo-Manipuri Treaty, 14th September 1762 amasung, British amasung matam amagi Burma anina tounakhiba Treaty of Yandaboo, February 24, 1826 na mayek sengna takli. Manipur (Kangleipak) da yelhoungeidagi houna khundaminnarakliba tongan – tonganba furupchasingna lamdamsigi puwarigi taangkak kayada meereibaktagi laandarakpa kayabu maithiba piduna Ima leibakki ningtamba ngaktuna lakkhi.

Ireibakki ningtamba ngaknaba lanthengsing adu karigumbadana Ching – Tam gi kanglup – furupsing punsinnaduna, karigumba tanjadana kanglup kharana pullaga nattraga apikpa masing yamdaba kanglup kharadana thengnabasu yaokhi. Meereibaktagi landarakpasing-gi marakta India nattana Manipur (Kangleipak) da matam sangna leingaktuna leikhiba asi British khaktani. Adubu pokpadagi laan na chawumduna laklaba, meekha ponba heinabadi lairadana waheisimak namungnaraba Manipur machasingna (Kangleicha) thengkhang kayada leppa leitana British loi leingaktagi mareibakpu ningtamhannaba ihou touduna lakkhi, haina CorCom gi warolna hairi.

Warol asina makha tana hai madudi British ki mayokta matam aduda changsinkhiba leibak meeyamgi ihousing asi lamdamsigi loilamgi lichat chenba amasung meereibakki loilamgi wang-ulon neinabasingna kanglup naiba mawongda lanna isinduna thambirambadagi ngasi faobada apunbagi oiba puwari ama oihanba ngamdana leiri. Piklaba chingleibak Manipur (Kangleipak) da khundariba yelhoumee furup macha machasing asigi tongan tonganba maming leijarabasu makhoi pumnamakki hourakfamdi amakhaktani haibadudi lamdamsigi furup pumnamakki chinthang wari amasung ayiba puwarina mayek senghalli.

British loilam leingakki mayokta akanba laantheng chathakhiba amadi Zeliangrong furupki apunba saktam sagatnaba hotnarambasinggi marakta mareibak ningba athouba Haipou Jadonang su amani. Ngasi luchingba asigi 91 suba leikhidabagi kumwon thouram lakpasida mahakna katthokpaga loinana Zeliangrong furupkidamakta louramba thoudangsing adu amuk nouhounana ningsinghalli. Ing kumja 1927 da Haipou Jadonang na Zemei, Liangmei amasung Rongmei hairiba Manipur (Kangleipak) gi nongchup thangba Tamenglong gi lamdam, North Cachar amasung Nagaland gi saruk kharada khundariba apikpa furup macha ahum asi punsillaga Zeliangrong meeyamgi apunba political gi panggal ama sagatpagi yumfam thonba houkhi haina warol asina makha tana hairi.

CorCom gi warol gi matung inaa Ing kumja 1905 da Tamenglonggi Kambiron khunda apokpa Thiudai amasung apokpi Tabonliu anigi anisuba mapari oina Jadonang bu fangjakhi. Mahak angang oiringeidagi houna wakhal lousing changkhonba laining laisolda chetna thajaba meesak ama oina hourakkhi. Jadonanggi inkhatlakpa punsigi tangkak asidi mahakki furupki machin – manaosing gi marakta apunba panggal sagatpa ngamdaduna machoi – machoi leiba, mahakki furupchasingna makhoigi furup ama oibagi leifam thokpa asengba masak karino haiba khangba ngamjadabagi saktamni. Asigumba tanja asida British loilam leingakki thousilna Manipur (Kangleipak) gi chinglam pumnamakta yelhou laining mutthattuna Christian lainingna kupsillakpada nattana meewot – meenei kaya leptana chattharakkhi.

Warol asina makha tana hai madudi ahanba Malemgi lanjaoda thabak suhannabagidamak Chinggi ichil – inao kaya British na Europe ta pukhi. Asida nattana yarek chakthak piba, mamal pidana namduna thabak suhanba amasung yumthong khudinggi chahigi house tax lupa 3 thihanbanachingba meewoibagi chatnabigi wangmada namfugi thouwong kaya leptana chattharaklammi.

Imperialism gi machatti makhoigi loilam oiraba lamdam adugi mapa mapu haktaktagi leijaraklaba furupcha ama oibagi top – toppa saktam ngakchariba lamdamdugi meeyamgi naat, chatnabi, lol, lanining amasung chakcha – yuthak pumnamak mutthattuna loi leingakki oiba pot pumnamakna mahut sinjinduna furup adu amuk hanna hougatlakpa ngamdanaba mapungfaba assimilation ama pangthokpani. Masida nattana ching tamgi potthok khudinggi machang oiba potlam khudingmak Manipur (Kangleipak) dagi Britain da puthokkhiduna leibak asigi senmitlon gi yanglen saru thudekkhi. Masidagi khaangba ngamdraba meeyamna Imperialist British ki mayokta meeyamgi ningtambagi ihou asi lakkhibani, haina CorCom na hairi.

CorCom na makha tana hai madu asigumba loilamgi meewot – meenei asidagi nanthoktuna isagi saktam ngakna ningtamna hing-ge hairabadi Iramdamgi leimaidagi British pu mapung fana tanthoklaba matamadata oithokkani haibasi mapukningda chetna thajaba thamduna khongthang asi thabakta onthoknabagidamak Jadonang na achetpa firep loukhi. Ahanba oina mahakna magi furupcha maselgi marakta khaibung taanaba thadok handuna amatta oibagi lingjel amasung saktam sagatlammi. Mahakki matamdugi khunnaida leiramliba naat, chatnabi amasung laining – laisolda yaoriba amanba kannadaba machaksing louthoktuna mayek senghalammi.

CorCom na Jadonang na Zeliangrong meeyamda ‘British singdi lamdam asi thadoktuna chatkhragadabani, aduga ningtamba ireibak ama leiragani’ hairammi hairi. Mahakki thabaksing asina matamdugi British leingaktadi achouba cheifu ama oina thokkhi. Afangba pambeina mahakpu fanaba tanja ngaiduna leikhi. Ahanba oina Jadonang bu matamdugi North West Sub Division, Tamenglong-gi SDO, S.J. Duncan na Ing kumja 1928 gi December da fakhi, haina CorCom na makhatana hai.

Adubu mahakki mathakta chap – chaba akaknaba maraal amatta siba ngamdabadagi Jadonang bu British na faninglabasu fanabagi pambei amatta leitaduna thadokkhi. Adubu British na mahakpu fanaba hotnaba khujil – thourang singdi leptana chatthakhi. Madugi mahei oina ing kumja 1930 gi March ta khulgi namungbagi kanglon thugaiduna Kambiron da changluba kwa mana lalonba Meetei 4 hatkhibadu Jadonang na insinduna pangthokkhibani haina lanna maral sijinduna ing kumja 1928 gi February 19 da Cachar gi Binakandi dagi Jadonang bu British na fakhi. Mahakpu Malemgi meewoibagi leichaorol (human civilisation) gi wayel kanglon-gi chatnabi matung inna masa kanjanabagi khudongchaba pumnamak fanghanfam thokpadu fanghandana mahakpu namduna hattaba yade haibagi mangjounana sem – saraba sarou – lang amagi makhada thoudoktuda mahakka loinana maraal siriba atei meeoisingdu makhoigi maraal kokpigani haina thajahallaga mahakki mayokta warol pihanduna Jadonang bu sibagi cheirak pikhi amasung Ing kumja 1931 gi August 29, Thangja numitta houjikki Imphal Central jail gi maning, Nambul Turel mapanda mahakpu thouri yanduna hatkhi, haina CorCom nai hairi.

Adum oinamak Jadonang hatlaga Zeliangrong ihou loisillagani haina British na khanjakhiba adugi onna teinabada lakkhi. Jadonang na maramdamgidamak thawai katkhiba asina ningtambabu ikhou langjaba mamlaba khunnai asida leiriba meeyamda ningtambagi lambi takpa lamjing meira oiduna masing yamlaba maramdamgi meeyamna mahakki ihou asida henna henna saruk yarakkhi haina CorCom na hairi.

Warol asina makha tana hai madudi Jadonang na British ka mayoknakhiba adu mahakna soidana mai paklani khanna makhoigi mathakta landaruba natte. Mareibakpu lousinnaba landarakliba loilam sandokpapasinggi makhuttagi mareibakpu kanba haibasi mahakki mathoudangni, meewoina poklaga masagi mathoudang pangthokpada siba- changba nattraga maipakpa- maithibaga mari leinade khanna Jadonang na British ka mayoknakhibani. Eikhoina isagi saktam amasung ireibakki ningtamba ngakpada thengnagadouriba yeknabadu achouba nattraga eikhoidagi saruk kaya henna mapang-gal kanba leibak oiba yai adubu laiwoikhraba eikhoigi ipa – ipu sing-gi masadagi sinthakhiba angangba eekheng amasung thawaina mamal oiduna ngaak senduna thambiramba ningtamba amasung furup ki saktam tekta – kaidana thamba haibasidi laiwoikhraba eikhoigi Ipa – Ipusingna hourakliba tung-gi meerolda sinnabiramba lamdamsigi meeyamgi nanthokfadraba thoudangni.

Maram aduna eikhoigi mareibak ningba athouba Haipou Jadonang na ireibakki ningtamba ngaaknabagidamak loi mapu British ki mayokta achumba laan ama thengnabada mahakki inkhatlakpa punsi katkhibagum ngasigi chingmee – tammee meeyamnasu mareibak ningba athouba asina yatpiramba ningtam laan-gi lambida changsinduna yeknaba India leingakpu maithiba piduna ningtamba Manipur (Kangleipak) ama puraklasi haina meeyamgi mafamda CorCom na nollukchari hairi.

You might also like
Leave A Reply

Your email address will not be published.