The Mirror of Manipur || Fast, Factual and Fearless.

PREPAK takes a dig at Amit Shah’s Hindi language gambit

FILE PHOTO: PREPAK observing foundation day
0

PREPAK said that the latest move by the government of India to make Hindi compulsory till Class/Standard X is one strategy to uproot the people of the Northeast.

TFM Desk

The proscribed PREPAK has accused Union Home Minister Amit Shah’s of decimating the roots of the indigenous peoples of Western South East Asia (WESEA) through the imposition of Hindi language by the union government.

In a press release issued by Leibaak Ngaakpa Luwang, Charge de’ Affairs, Publicity & Propaganda of the PREPAK, the proscribed group said that the latest move by the government of India to make Hindi compulsory till Class/Standard X is one strategy to uproot the people of the Northeast.

The release issued in Manipuri said “Houkhiba Cheichat 07/04/2022, Sagonsel numit ta Delhi da India leingakki Parliamentary Official Language Committee gi 37 suba Meepham famkhibaga loinana warep kaya loukhre. Warep sing adugi manungda yaoba Warep khara Meepham adubu watemkhiba Union Home Minister Amit Shah na fongdorakpaga loinana Awang – Nongpok lamdam gi State 8 da Hindi lon bu Class X faoba suksoi – soidana tamhan gani haiba firep ama lourakliba asi WESEA lamdamda nungsi – channana hingminnariba furup – kanglup singbu goura mithai khusida kangkhul mutkhinaba sillakpa achouba afongba makhal gi laanlong amani haina PREPAK na louwi”.

PREPAK na hairi Amit Shaha na makha taana haikhibada Hindi examination singda ahenba mityeng changgani, masigidamak north east ki state 8da hindi gi oja lising 22 hapkhre, north east ki tribal community 9gi dialect script devnagari da onkhre. India gi unity gi oina official language asi yamna maruoiba saruk ama oire. Hindi asi india gi lol amani. Maram aduna leibak asigi tongan tonganba state singgi citizen singna hindi asi faonalol ama oina sijinnagadabani.

India gi oiba national language amata leite, adubu hindi asi leibak asigi official language ama oiri. Tongan tonganba state singdagi lakpa meesingna hindi nganggadabani, English ngangloidabani, English nattaba lol ama yenglakpada hindi asi lousingadabani haina amit shah na hairi. Prime minister narendra modinasu leingakki thabak toubagi medium asi hindi oigadabani haikhiba leire.

Maram aduna hindi lolgi maru oibasi hengatlakli. Central cabinet ki agenda gi chada 70 di hindi na semle. Tongan tonganba lolsingdagi local gi lol kaya amasu hapchillaga hindi gi dictionary fongnaba recommend toukhre. Thourang asibu India gi tongan tonganba State singgi meeyam maruoina khathangba india gi meeyamna khamthengna yaningdaba fongdoknarakli.

Thourang asi federal principle gi mayokta leibakhakta nattana atoppa lonsingdasu ikaiba piba oina thok-i. Union leingakna kha india da hindi chatnahannaba thabak loukhatlaklabadi tuminna leithokpa ngamloi. Houjikki matam asi non-hindi state singgidamak protest ama toubagi matam adu lakle haina makhoina hairi.

India gi matam sangnadagi leirakpa manglan “One Nation, One Religion, One Culture, One Language” na mapung oiba saruk haibadi mayang oiba ‘akhand bharat’ adu thabakta onthoknaba hotnarakpada economic nattraga market expansion amadi cultural domination gi imposition asi paikhattaba yadaduna paikhatlakpani, hairi PREPAK na.

Makhoigi thourang asina thabakta onthorakpa matamda ahanba oina lamdamsigi chinggi lamda khundariba apikpa masing yamjadaba yelhou furup machasinggi apikpa lolsing hanna mutkhragani. Mathangdana eikhoigi faonalon oiriba kanglei lol asisu tapna tapna hindi lolna pumyot yosinkhragani. Lamdamsigi meeyam pumbana hannana ningsingba thoktraba matamdagi sagonnajarakpa eikhoigi laioikhraba ipa ipusingna macha masu oiriba eikhoigidamak thambiramba yelhou lolsing adu thadoktuna hindi lol nganghallaba matam adudadi eikhoigi lamdam asi kananasu thingba ngamdana irai laina india gi mapungfaba loi keithel amasu sungsoi soidana oikhragani.

18suba chahichada iramdam kangleipakta vaishnavism changlaktuna Kumsing 1732 gi October 5, mera gi 17 ni panba nongmaijingda puya mei thakhiba amadi yelhou iyekpu bangali mayekna sinkhibadagi ningsingba thoktraba matamdagi chatnaraklaba kanglei iyek asi hougat kangkhat ngamdana sitharakkhi.

Tungda British ki protectorate oina leiringei matamdasu makhoigi leingak wayelda khudong chanabagidamak English amasung bangali tambadana henna pukning changkhibadagi Kanglei yelhou iyek amasung lol henna henna sitharakkhi. Kumsing 1949 da Kangleipak pu India na amuk lousinkhraba matungdasu Kanglei lol asi yokkhatpagi mahutta lamdamsigi meeyamda Hindi lol tamgadabani haina amuksu namsillakpadagi Kanglei lol asi yaona meeyamgi yelhou lolsing henna henna sitharakkhi. India na Kangleipak pu lousinba matamda Kangleipakki territory da nattana masida leiriba meeyam, makhoina ngangnariba amadi inariba lol, makhoigi nat, laining, fijet chakcha amasung chatna lonchat pumnamak yaokhrabani.

Pumnamak asigi saktam tekta kaidana thambata nattana makhoibu chaokhathanba haibasi India na soidana toufam thokpani. India na pumnamak asibu manghannaba houjik chattharakliba thouwong asi Malemgi chatna kanglon gi wangmadani. Masida nattana, Education haibasi concurrent list oibana union leingakna warep asi loudringeigi mamangda State singgi ayabasu lougadabani haiba Indian Constitution gi provision adusu thugaire.

United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples ki tongan tonganba article singda yelhoumeesingda atoppagi wakhal lousing nam haduna chathanba nattraga makhoi masagi chatnabibu manghannaba hotnarakpadagi ngakthokchannaba hak, yelhoumeesingna masagi lolda amasung malemgi chatnabiga sagonnaba mawongda takpi tambiduna, mahei  masing tambagi chatna pathap amasung maheikolsing semgatpa yabagi hak lei.

Yelhoumeesingna, maruoina angangsingna mahei masinggi lamda makhoina youningba thak amasung makhoina apamba mahei adu youna tamba yabagi hak lei. Yelhoumeesingna maruoina angangsing amadi makhoigi kanglupki wangmada leikhraba angangsing yaona masagi chatnabi amasung lol da mahei tamba fangjanabagi oithokpa yaba leirabadi madubu fanghannaba khongthang makhoigi meesingga khutsamnaduna loukhatpigadabani.

Yelhoumeesingna ching lemna hingjaba amasung makhoigi chatnabigi khennaba, ariba chatnabi puwari amasung makhoigi manglan pumnamak makhoigi mahei masing tambagi lamda amasung e-paoda madugi mami tahanba yabagi hak lei. Yelhoumeesingna makhoigi hakta sokkadaba matang oirabadi warep ama loubada makhoisu yaoba yabagi hak lei. Matang asida makhoina khanjaba meehutki khutthangda yaoba yai loinana makhoi masagi warep loujanabagi loisangsing kaihandana yokkhattuna thamba yai.

Yelhoumeesinggi punsida sokhallakpa yaba law amasung leibak ngaklon chalaidringeigi mamangda mangjounana ayaba lounabagidamak yelhoumeesingbu makhoigi meehut loisanggi khutthangda pukchel sengna tougani haiba thajaba pibaga loinana khanna neinaramgadabani. Chahi kharagi mamangdagi lamdamsigi meeyamna kanna hotnajaduna bangali mayekki mahut kanglei eyekna sinnaba hotnarakli. Eikhoi kanglei meeyamgi oinadi houjik meeteilol nattraga kanglei lol haina khangnariba lol asida nattana thadou –kuki, tangkhul, rongmei, vaiphei, zou, hmar, kom, mizo, paite, mao, liangmei, gangte, poumei, maring, simte, anal, maram amasung zeme haina khangnariba kanglei yelhou lolsing asibusu thong mannana chaokhatminnabani. Meeoibagi lon haibasi ipa-ipugi langei amasung natki thadoknaba yadraba saruk amani. Masak uba ngamliba amasung ngamdriba makhalgi nat pumnamakpu manghandana liduna thambada amasung chaokhathannaba hotnabada lonna khwaidagi mapanggal kallaba khutlai oiri. Masina khunaigi amasung kanglup amagi wakhal lousing amadi pukning – ithilgi oiba saktam adugi mayek laba khongchatki saklon oiri. Masina meeoibagi hei-singbagi mahei , pudin, punsi mahing, ipanat-ipunat, amaga – amaga thajanaba amadi apunba punsirol asibu nungsi channana tung koina hinghanbagi machak piri. Masina khunaibu chetna taisinnabagi amata ngairaba machak oihanbada nattana, senmitlonda yumfam oiba lousingbu chaokhathannaba machak piri. Meeoibagi natpu mapung fana sagatpada mateng pangduna khunaibu awangba thakta semgatliba lon asina leikha tarakpa matamda nat adu yaona khunai adusu leikha tarakpa haibasi soidrabani. Nat mutlaba khunai amana meeoiba khunaigi magun chenna hingduna leiba haibasi keidounungda oithokkhidri, PEPAK na hairi.

PREPAK ki press release sin a hairi madudi – Ngasigi India asi houjiksu Nation State ama natte, nation state ama oiraknabagi process ni. Pandam asi fangnaba hotnabada makhoina namduna lousinkhiba ningtamlamba apikpa leibak kayagi saktam thugaiduna ‘akhand bharat’ ama semgatlakli. Masibu oinaba hotnabada masagi top – toppa tongan tonganba saktam leijaba kanglup furup kayagi saktam leptana thugairakli. Makhoina loukhatlakliba khongthang asibu meeyamgi apunba pangalna khutsamnaduna matam chana thinghouba haibasina eikhoigi isana isabu kanjanabagi amata ngairaba pambeini. Masi nattana eikhoigi atei atoppa tunglamchat leite. Hindi na India gi State singda phaonalon ( Lingua Franca ) oihanba haibasi Bharat Leingak ki long term policy/vision oirabasu Furup, kanglup, Lol, Naat, Culture amadi laining – laisol tongan – tonganba sing leiba India gi apunba saktam da sokpa yaba wakai oigani. Karigumba lon amagi hourak – mayek leijarabasingna isagi iyek ( Script ) na ijabagi right lei. Masida athingba pide. Piphamsu thokte. Masi nattana mamalon adugi masagi mayek leijadaba phurup aduna makhoigi yanabagi makhada lon adu mamut tana phongdokpa ngamba atoppa lon gi mayek sijinnabagi chatnabi malemda leiri.

Education asidi Union list amasung State list animakta leiba Concurrent list ni. Centre na touningba touba yaba natte. Waphamsida State leingaknasu leibak Meeyam gi eehul khangna loukhatfam thokpa thabak loukhatpa tangai fade haiba wafam thamjari. Komla amada masung kayamuk yaori. Masigi matougumna Indian Democracy gi kurangbanna thungda – namda kuptuna leiringei tanjada mannadaba shak chu, chatnabi thajanabi kaya leiriba India asi houjikki leingak asina neikhai – metkhaiduna thabi – mairen gum mashing naidaba hei ama oihange hotnari. India gi South Belt da leiriba Karnataka, Tamil Nadu nachingba State singdadi makhoi masagi oiba tonganba lon leijei haina chap chaba firep lounakhre. Chahi lishing 5 henbagi puwarigi akanba lipunna chetna pulliba Kangleipakki kankhraba thouri thadattuna MP mashing yamde haiduna karemnaba lichat chatlakpa Kanglei khunai na khaangba ngambagi pangkhei lallakkani haibasi India Leingakki ki leingak makok singna khangjinbiyu. Esagi erol – eyek leina leina Centre gi wangang kamjao hullakpa mikup ta mapu ningba yongna jagoi shabagum tuminna leishilliba Kanglei leingakki luchingba sabasing Kanglei gi ee nakhoigi shinglida chelli hairagadi mating leina Ima Lon gidamakta chaothokchabaga loinana meeyamda mipairiba amasung khoisaonaribasi koknaba wapham thamgadab ani. One language one nation one religion gi formula Bharat ki mapham khudingmakta thoidokna Kangleipakta chatnaroi, hairi PREAPK na.

Nakal amaromda India gi Ministry of Education gi Natiional Education Policy (NEP) 2020 da maramdamgi yelhou lon (Indigenous Language) yokkhatnaba policy gi makhada class VIII faoba mamarolda lairik – laishu tambigadabani haina laori, amadi Policy asida mayek sengna yaori. Adubu chin ga khut ka mannadaba leingak asina HINDI Lon bu namphuda Class X faoba tamhan gani haina amuk laoraklibasi maning – mamang samnadaba Contradictory oiba wafamni. Eigi imabu nungshi haiduna nangisu mama oidaba yaroi haiba asigumba mathong hukkhidraba India gi thoushil ashi leibak meeyamna thoidok – hendokna meeyamgi meehut oiribasingna pukning chingsinbibaga loinana akanba firep ama louhouba mathou tare loinana Kanglei lon gi hangat yawol – revivalism laklaba matamsida lon asibu hatnaba natraga shonthanaba thousil asigi mathakta Yelhou furup singbu kangkhul muthkhibana hotnarakpa makhal – makhagi thourang khudingmak WESEA lamdamgi Meeyam punduna eikhoi amata oina thengnaminnabagi matam oire haibasi PREPAK na Eereichasinggi mafamda nollukchari, hairi PREPAK na.

You might also like
Leave A Reply

Your email address will not be published.